Duurzame restauratie van monumenten: hoe gaat dat in zijn werk?
Ieder monument heeft zijn eigen verhaal en identiteit en een restauratieproject is dan ook altijd maatwerk. Wanneer je overweegt een historisch gebouw op een toekomstbewuste wijze te restaureren dan dienen zowel de duurzaamheid als de culturele waarde te worden vastgesteld. Het DuMo model is een rekeninstrument dat beide aspecten van de restauratie inzichtelijk maakt.
Monumenten zijn tastbare overblijfselen van ons verleden die wij als gemeenschap via duurzame restauratie voor onszelf en voor de generaties na ons moeten behouden
DuMo
Het DuMo model is ontwikkeld door het NIBE (Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie) en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Afhankelijk van het project gaan partijen als de Rijksdienst, de lokale monumentenambtenaar of een bouwhistoricus de bestaande situatie van het gebouw inventariseren. Daarbij wordt zowel de aanraakbaarheid als de cultuurhistorische waarde (Mo-waarde) bepaald. Daarnaast wordt via een rekenmodel de duurzaamheid (Du-waarde) vastgesteld. Deze twee factoren bepalen de DuMo waarde. Belangrijk: hoe hoger de monumentenwaarde, hoe minder duurzame maatregelen je hoeft te treffen om toch een goede duurzaamheidscore te halen.
Zo werkt het in theorie maar de eigenaar of beheerder van een monument zal willen weten wat nu het praktische nut is van al dit rekenwerk. De DuMo waarde kan rechtstreeks omgezet worden naar een MIG getal zoals te zien is in de tabel rechts. Via de Milieu Index Gebouw kan de milieuvriendelijkheid van een gebouw worden gemeten. Door zowel de bestaande situatie als de situatie na de beoogde restauratie uit te drukken in een DuMo waarde zijn de gevolgen voor de milieu impact direct duidelijk. En zaken als energiezuinigheid, grondstoffenverbruik en CO2 uitstoot zijn natuurlijk belangrijke maatstaven voor de toekomstbewuste monumentenbeheerder. Bovendien kan een beter energielabel een argument zijn voor groene investeerders om bij te dragen aan een duurzame restauratie.
De Tempel
Een mooi voorbeeld is de renovatie van De Tempel, een voormalig bankgebouw in Den Haag, hieronder afgebeeld. Hier werd door architectenbureau KBnG en Stichting WarmBouwen het WarmBouwenprincipe toegepast waarbij de energiehuishouding in gebouwen optimaal in balans wordt gebracht. Als er voldoende warmte door de schil van het gebouw kan worden opgenomen en afgegeven, dan is isoleren niet meer nodig. De balans in de energiehuishouding zorgt ervoor dat karakteristieke architectonische details niet hoeven te verdwijnen achter isolatiematerialen. Daar zit het grote voordeel bij het renoveren van oude stadswijken en herbestemmen van monumenten. Bij De Tempel in Den Haag bleek zelfs dat de stalen kozijnen konden blijven zitten. Het gebouw werd door de renovatie het eerste rijksmonument met energielabel A.
Renoveren/restaureren
Er moet wel een onderscheid worden gemaakt tussen renoveren en restaureren. Een renovatie is vooral gericht op het opknappen van een gebouw zodat het weer lange tijd mee kan. Een restauratie is een opknapbeurt waarbij tevens de historische waarde van een gebouw wordt hersteld. Bij een duurzame restauratie zoals ORGA architect die uitvoert worden ook nog eens natuurlijke hergroeibare materialen gebruikt. Op die manier wordt de energiezuinigheid verbeterd zonder steeds schaarser wordende fossiele grondstoffen te verbruiken.
Beukenrode
Een van onze huidige projecten is de duurzame restauratie van het rijksmonument Beukenrode in Doorn dat aan het einde van de 19e eeuw gebouwd werd. Historische elementen die in de loop van de twintigste eeuw zijn verdwenen worden weer teruggebracht uitgevoerd in biobased materialen. Een eigentijdse serre is nodig voor de huidige functie eisen dus deze wordt toegevoegd. De serre blijft echter ondergeschikt aan de hoofdarchitectuur en is zo ontworpen dat hij naadloos aansluit bij de neo-renaissance stijl van het gebouw. Verder wordt grote vooruitgang geboekt op het gebied van energiezuinigheid door middel van maatregelen die geen impact hebben op de monumentale waarde van het landhuis. In een volgende blogpost gaan we specifiek in op de restauratie van Beukenrode.
Het restaureren van een monument en duurzame biobased bouwmethodes gaan prima samen. Door het zorgvuldig afwegen van de cultuurhistorische waarde, energiebesparende maatregelen en natuurlijke materialen kunnen we onze monumenten behouden voor toekomstige generaties zonder dat dit ten koste gaat van het milieu nu en in de toekomst.
Op donderdag 8 mei aanstaande vindt er een informatieve bijeenkomst plaats op landgoed Beukenrode waarbij o.a. architect Daan Bruggink zal het een en ander zal vertellen over de duurzame restauratie. Alle geïnteresseerden zijn van harte welkom.