Biofilische school uit natuurlijke materialen
Kinderen groeien tegenwoordig op met TV’s en computerschermen als hun voornaamste venster op de wereld. En dat is problematisch, want zonder natuur in hun omgeving hebben onze toekomstige politici en ingenieurs geen kans om te beseffen hoe belangrijk zij is. En wie gaat er dan zorg dragen voor onze planeet?
Biofilische architectuur streeft er naar om ons meer in contact te brengen met de natuur door het te verweven in onze gebouwde omgeving. En er is geen betere plek om dit te doen dan voor onze jongste generaties. Dat is precies het doel van basisschool De Verwondering in Almere. Niet alleen via hun leerprogramma maar ook door de fysieke omgeving: de binnen- en buitenruimtes van het schoolgebouw.
Kijkend vanuit de wereld van het zich ontwikkelende kind is de school in zijn omgeving geplaatst. In het organisch gevormde alzijdige gebouw kan het kind vanuit zijn veilige klas steeds verder de buitenwereld ontdekken. De leerling ervaart de stad, het weer en een groen natuurlijk speelterrein, van zand, water en bomen. Een organische brug, geïnspireerd door de vormen van de ruggengraat en de ribben verbindt de school met de overkant.
De natuur is in alles leidend, zo ook in het ruimtelijk ontwerp dat bedacht werd in samenwerking met architect Evert van Kampen van Bladgroen. Het is geïnspireerd door het concept van natuurlijke habitats waarin diersoorten naast elkaar bestaan en gedijen. Het schoolgebouw heeft 14 lokalen verdeeld over drie clusters die zo zijn georiënteerd dat er een grote natuurlijke tussenruimte ontstaat voor centrale gemeenschappelijke functies. Deze ruimte met overvloedig daglicht en groenwanden en tal van flexibele leerplekken biedt plaats voor zowel grote als kleine groepen.
De Verwondering is ook gebouwd ‘van de natuur.’ Het is een hybride houten gebouw: de constructie is deels CLT, deels houtskeletbouw. De materialen die gebruikt zijn voor isolatie, afwerking, vloeren en meubels zijn allemaal van biobased oorsprong. Het gebruik van natuurlijke materialen en texturen in combinatie met de groenwanden geven niet alleen visuele indrukken maar ook het tast- en reukvermogen worden getriggerd wat zorgt voor een multi-zintuiglijke beleving.
De vele verschillende natuurlijke connecties of biofilia zorgen voor gezonde ruimtes die nieuwsgierigheid opwekken en dragen zo bij aan een optimale leeromgeving. Ze gaan spelenderwijs op ontdekking op de speelplaats, kweken daar hun eigen groente en fruit of zorgen zelf voor vissen, cavia’s en de kippen in het buitenlokaal. Op die manier kweekt deze omgeving onder de leerlingen op jonge leeftijd al een bewustzijn van natuurlijke processen en biodiversiteit en merken ze dat je beloond wordt als je de natuur verzorgt en voedt. Zo leren ze een verantwoordelijkheidsgevoel en respect aan voor de natuurlijke wereld die momenteel ontbreekt bij veel volwassenen.
Naast het bijzondere biofilische karakter is het schoolgebouw ook behoorlijk innovatief op het gebied van duurzame prestaties:
- Volledig demontabel
- Draagkolommen van geschilde boomstammen
- Houten kanaalplaatvloeren
- Wanden van leemsteen en strobouw
- Natuurlijke ventilatie door klimaatluiken en dakluiken
- Ondergronds ijsbuffervat voor de warmte en koeling
- Energieleverend met een A+++ label
- Madaster materialenpaspoort
- Frisse scholen B
- GPR van 8,8
Sinds de ingebruikname van het gebouw wekt het de nodige aandacht op in de Nederlandse duurzame bouwwereld. Het bureau werd de afgelopen bestookt met aanvragen voor interviews, lezingen en rondleidingen. Zeker toen De Verwondering in 2021 werd uitgeroepen tot het meest duurzame gebouw van Nederland, beloond met de Gouden Kikker.
Gouden Kikker 2021
“De Verwondering is een inspirerend voorbeeld van duurzaam maatschappelijk vastgoed op een zeer hoog niveau en in de breedste zin van het woord. Niet alleen door de keuze van natuurlijke materialen, systemen en bouwmethoden, maar ook door de ontwerpfilosofie. Het project is niet alleen een inspiratie voor de leerlingen én medewerkers van de school, maar ook voor de rest van Nederland.”
Ook over de grenzen komt het project in de schijnwerpers te staan als het de internationale Stephen Kellert Biophilic Design Award wint. ‘What if every school was like this?’ had het expert panel van Living Future Europe zich hardop afgevraagd. Uit de vijf finalisten kozen deze toonaangevende professionals op het gebied van biophilic design uit o.a. de VS, Groot Britannië en Italië het schoolontwerp als winnaar. En daar bleef het niet bij, want een week later tijdens de Living Future 23 conferentie maakte het International Living Future Institute bekend dat we ook de wereldwijde award hadden gewonnen. Een fantastisch compliment en tegelijk een aanmoediging voor ons team om door te gaan met het fuseren van natuur en architectuur. De jury zei het volgende:
Stephen Kellert awards 2023: winner EU and Global category
“Biophilic design works on many different levels in De Verwondering. The building offers a very holistic and immersive experience of nature and is very integrated in the landscape. We can see the diversity of nature reflected into the space of the building. Also, the project is strongly related to the location, allowing culture and nature to merge in its design.”
“This project really goes above and beyond, particularly when it comes to cultivating biophilic values in the next generation, with the building itself as a teaching tool. The project promotes the adoption of biophilic design and inspires people with that ‘wow experience’ that biophilic design can provide. It also promotes the concept of ‘biophilia for all’, as it engages students, teachers, families and neighbors and is a great example for the entire community. Biophilic design is about creating an ongoing experience of nature in a space. In this project people can do that in multiple ways and at any time throughout the day, the week and the year.”
De Verwondering is een school die mooi oud gaat worden. In de loop der tijd zal het groen en de natuur in en om het gebouw steeds voller en mooier worden en verandert het van uiterlijk met de seizoenen en de jaren. Dit is het eerste voorbeeld van een nieuwe generatie biofilische schoolgebouwen waarin de krachtige stimulans van natuurlijke principes op het leervermogen wordt erkent en benut en we hopen uiteraard dat er nog veel meer van dit soort scholen zullen volgen.
Uiteraard zijn we enorme trots op de awards als teken van waardering voor onze ontwerpvisie, maar we beseffen ook dat gebouwen maken een teamsport is. Zonder de onderstaande leden van het team van dit project was dit resultaat niet mogelijk geweest:
Projectteam
- Opdrachtgever: Gemeente Almere en Prisma
- Architecten: Daan Bruggink, Guus Degen, Aafke van Dijk
- Schoolconcept: Evert van Kampen (Bladgroen)
- Aannemer: Van Norel Bouwgroep
- Constructeur: Lüning
- Installatie adviseur: TDS
- Bouwfysisch adviseur: Nieman Raadgevende Ingenieurs
- Interieurontwerp: Projectum
- Groenontwerp: Goed Geplant
- Website De Verwondering: https://verwondering-almere.nl/
De foto’s zijn gemaakt door Ruben Visser en mogen niet zonder toestemming gebruikt of gereproduceerd worden