Het Houtblad – Houtbouwers: Daan Bruggink, biophilic architect
In de serie Houtbouwers portretteert Het Houtblad personen die zich inzetten om de interesse voor en de kennis over houtbouw bij het publiek onder de aandacht te brengen. In deze eerste aflevering spraken ze met Daan die de afgelopen maanden overal mocht uitleggen dat stikstofarm bouwen kán, met hout!
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in Het Houtblad, uitgave van februari 2020.
De term duurzaam is zo langzamerhand een breed koepelbegrip waar allerlei betekenissen aan verbonden worden. Nu zijn wij slechts een architectenbureau en schrijven we niet de Dikke Van Dale. Maar we kunnen na al die jaren ontwerp ervaring wel iets zinnigs zeggen over wat een duurzaam gebouw nu precies is. In Nederland zijn we goed in hele technische gebouwen te maken met geweldige energiesprestaties. Daarbij gebruiken we echter nog steeds dezelfde materialen als de een eeuw geleden. Materialen die lang meegaan maar wel bestaan uit schaarse fossiele grondstoffen en een enorme CO2 voetafdruk hebben.
Het gaat bij duurzaam bouwen niet in de eerste plaats om de lange levensduur van de materialen of het gebouw. Het gaat boven alles om de lange levensduur van de aardbol! Bij de keuze van materialen voor een duurzaam gebouw bestuderen we dus vooral de impact van het produceren en toepassen op het milieu. Worden natuurlijke voorraden uitgeput of zijn de grondstoffen hernieuwbaar? Wordt er CO2 uitgestoten in de atmosfeer of juist opgenomen? Enz. enz.
Hout en andere natuurlijke materialen in je gebouw is niet alleen duurzaam bewust. Het zorgt ook nog eens voor een prettige en gezonde leefomgeving.
Het belangrijkste duurzaamheidsaspect is materiaalkeuze. Sinds architect Daan Bruggink in 2007 bureau ORGA oprichtte is hij sterk gericht op verantwoord materiaalgebruik. Vrijwel al zijn ontwerpen werden gebouwd uit hout. Hout is het meest geschikte materiaal voor een duurzaam gebouw omdat het materiaal tijdens het gebruik van het gebouw weer terug groeit. En tijdens die groei worden grote hoeveelheden CO2 opgenomen.
Daarnaast is hout makkelijker te verwerken en lichter dan traditionele materialen als baksteen, beton en staal. Dit levert talrijke voordelen op m.b.t. bouwtijd, losmaakbaarheid en herbruikbaarheid. Bovendien is er minder veel en zwaar transport nodig om de materialen of bouwelementen op de bouwplaats te krijgen. En kan er worden volstaan met lichtere elektrische kranen voor het hijswerk. Allemaal zaken die stikstofuitstoot beperken en dus minder impact hebben op de natuur.
Een duurzaam gebouw is gemaakt van hout! ORGA oprichter Daan Bruggink schreef er onlangs nog een opiniestuk over bij De Architect Lees het hier
Natuurlijke zijn de energieprestaties ook uitermate relevant. Een duurzaam gebouw is dat niet alleen in de samenstelling maar ook in het verbruik. Low tech ingrepen in de dimensies, oriëntatie en isolatie zorgen voor een lage energiebehoefte. Hight tech installaties zorgen voor efficiënte energie uit hernieuwbare bronnen.
Vanuit het oogpunt van de circulaire economie ligt de focus van ORGA bij het duurzaam bouwen dus zwaar op de natuurlijke grondstoffencyclus. Oplossingen uit de technische cyclus in de vorm van installaties of hergebruikte materialen uit fossiele grondstoffen spelen een aanvullende rol.
Deze ideeën klinkt allemaal heel mooi maar natuurlijk moet het ook allemaal kunnen in de praktijk. De kracht van het bureau zit in het feit dat we er telkens weer in slagen om ook echt daadwerkelijk duurzame projecten neer te zetten. Door heel Nederland staat inmiddels natuurlijke architectuur naar ORGA ontwerp die algemeen worden beschouwd als mooie voorbeelden van een modern duurzaam gebouw. Hieronder een kleine greep uit het portfolio.
Loopt u met plannen rond voor het realiseren van een duurzaam gebouw? We denken graag met u mee.
Aarzel niet om contact met ons op te nemen met uw vragen. We bieden met plezier even wat uitleg over waar u allemaal aan moet denken bij het duurzaam bouwen van uw project.
Bel ons op 024 6636354, stuur een mail naar info@orga-architect.nl of gebruik het onderstaande contactformulier!
In Nederland zijn we met z’n allen langzaam maar zeker richting de circulaire economie aan het werken. Het doel is minder CO2 uitstoten en minder afhankelijk worden van fossiele grondstoffen als olie en aardgas. Ook in de bouwsector is die ontwikkeling zichtbaar en zien we steeds meer circulaire architectuur. De verandering gaat echter gepaard met een volstrekt eenzijdige opvatting van het begrip circulair. De term wordt ‘gestolen’ door hergebruik van technische materialen. De ware circulaire architect richt zich veel meer op de natuurlijk cyclus. Want deze is door de hergroeibaarheid van de grondstoffen daadwerkelijk circulair.
Links de wegwerpmaatschappij, rechts de circulaire economie. De technische cyclus kent nog steeds aanvoer en afvoer van fossiele grondstoffen. De natuurlijke, biobased cyclus niet.
Circulair architect Daan Bruggink werkt sinds de oprichting van ORGA in 2007 in al zijn ontwerpen met natuurlijke materialen. Zijn ecologische architectenbureau zet overal in Nederland gebouwen neer van hout en andere hergroeibare grondstoffen. Variërend van woonhuizen en restauraties tot scholen en bedrijfsgebouwen. Circulaire architectuur uit voornamelijk biobased materialen die worden aangevuld met hergebruikte materialen.
Naar aanleiding van de stikstofcrisis publiceerde circulaire architect Daan Bruggink onlangs nog een pittig opiniestuk. Lees het hier
Het circulaire project Natuurlijk Circulair aan de Bosweg in Nijmegen pakte onlangs in twee categorieën zilver tijden de Nijmeegse Architectuurprijs 2020. Voor de constructie van het gebouw was geen nieuw staal of beton nodig. Tijdelijke kantoorunits en wegafscheidingen werden hergebruikt als fundering en draagstructuur. Nieuwe wanden uit hout en natuurlijke isolatie completeerden het gebouw. Het resultaat is moderne circulaire architectuur van bijzonder duurzame kwaliteit.
Er zijn twee specifieke kenmerken die de circulaire architect onderscheiden. In de eerste plaats is dat kennis en ervaring met houtbouw. Een gebouw uit nieuw beton, staal, baksteen of aluminium is simpelweg niet circulair, hoe vaak traditionele bouwers of producenten ook roepen dat iets ‘herbruikbaar’ is.
Tweede belangrijke factor is dat de architect de bronnen van herbruikbare materialen weet te vinden. Hier ligt de grote uitdaging. Want hoe kan je circulaire architectuur ontwerpen zonder dat je exact weet welk materiaal er concreet gebruikt gaat worden? Of wat de kosten daar van zijn? Deze markt is echter sterk in ontwikkeling. Er verschijnen steeds meer circulaire sloopbedrijven. Deze demonteren bruikbare bouwmaterialen en slaan deze op onder de noemer ‘urban mining’ . Met ORGA maken ook voor steeds meer opdrachtgevers een materialen paspoort aan voor hun gebouw.
Het kantoorgebouw van de circulaire gemeentewerf in Nieuwkoop krijg een gevel van hergebruikt hout
Circulaire gemeentewerf
De gemeente Nieuwkoop zocht een circulaire architect voor hun nieuw te bouwen gemeentewerf. De gemeente had de ambitie om een voorbeeldgebouw neer te zetten voor duurzaam beheer van de openbare ruimte. Het circulaire gebouw is volledig van hout met een gevarieerde afwerking van biobased en hergebruikte materialen. Naast de circulaire architectuur is de hoge duurzaamheidsambitie doorgetrokken in het energieconcept. Het ontwerp is gasloos en voorziet zowel het gebouw als het elektrische wagenpark van energie.
Loopt u met plannen rond voor het realiseren van een circulair gebouw? We denken graag met u mee.
Aarzel niet om contact met ons op te nemen met uw vragen. We bieden met plezier even wat uitleg over waar u allemaal aan moet denken aan het begin van een circulair bouwproject.
Bel ons op 024 6636354, stuur een mail naar info@orga-architect.nl of gebruik het onderstaande contactformulier!
De natuurlijk evolutie heeft met hout al het ultieme bouwmateriaal ontwikkeld. De houtarchitect brengt deze voordelen naar de bebouwde omgeving.
Vergis je niet. Houtarchitectuur is mainstream geworden en dat zal door de klimaatverandering ook zo blijven. Dat komt door de onovertroffen prestaties van het materiaal op het gebied van duurzaamheid. Als pure houtarchitect vertellen we altijd graag over het effect van hout op de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer (zie tabel). Waar beton, staal en aluminium aanzienlijke CO2 uitstoot veroorzaken geldt dat niet voor hout. Sterker nog, hout slaat het op en heeft dus een negatieve CO2 uitstoot.
CO2 opslag in bouwmaterialen. Hout kleurt groen, als enige.
Nederland kent van origine weinig houtbouw. Als land van weilanden en rivieren was klei als grondstof meer voorhanden en dus gingen we vanaf de industrialisatie met baksteen bouwen. Architect Daan Bruggink zag tijdens z’n studie al dat de houtrevolutie er aan kwam en verwerkt al sinds 2007 hout in al zijn ontwerpen. Als houtarchitect van het eerste uur heeft hij de opmars van houtbouw vanaf de eerste rij meegemaakt. Sindsdien zet zijn bureau ORGA architect overal in Nederland gebouwen van hout neer. Variërend van woonhuizen en restauraties tot scholen en bedrijfsgebouwen.
Daan hielp onlangs nog wat vooroordelen houten gebouwen de wereld uit in een diepgaand artikel voor Houtwereld. Lees het hier.
Een houtarchitect heeft bij het ontwerpen net zoveel vrijheid als andere architecten. Natuurlijk is het een ander materiaal en moet het anders verwerkt worden maar afgezien van extreme hoogtes of klimaat zijn weinig gevallen waarin houtarchitectuur geen verstandige keuze is. Dus het is echt zo simpel als kiezen voor een houtbouwmethode. Bouwmethoden als houtskeletbouw (HSB) en kruislaaghout (CLT) zijn de laatste decennia zover doorontwikkeld dat ze kunnen concurreren met beton, baksteen en staal. En verder is het een kwestie van de juiste architect zoeken…
Een gebouw van hout is vele malen lichter dan traditionele bouwmaterialen waardoor er minder fundering nodig is. Houtarchitectuur spaart op die manier dus indirect nog meer beton en staal uit, en dus CO2 uitstoot. Een belangrijk pluspunt nu door de stikstofcrisis veel bouwprojecten stil komen te liggen. Kleinere (liefst elektrische) kranen kunnen volstaan om het hijswerk op locatie te verrichten.
Hout domineert op de bouwlocatie van Centrumgebouw De Nollen
Houtarchitect ORGA
Ons bureau is gespecialiseerd in het ontwerpen van houten gebouwen. Bijna alle projecten die te vinden zijn in ons portfolio hebben een houten constructie en zijn veelal van binnen en/of van buiten afgewerkt met hout. Waar sommige bureau’s zich goed zijn in het ontwerpen van gebouwen met een bepaalde functie of in een bepaalde stijl geldt dat niet voor ons. Bij ORGA is de manier van bouwen eigenlijk onze signatuur, en dat is houtarchitectuur.
Loopt u met plannen rond voor het realiseren van een duurzaam gebouw? We denken graag met u mee.
Aarzel niet om contact met ons op te nemen als u met vragen zit. Geen probleem om even wat uitleg te bieden over waar u allemaal aan moet denken aan het begin van een bouwproject.
Bel ons op 024 6636354 of stuur een mail naar info@orga-architect.nl. Of gebruik het onderstaande contactformulier!
CLT is een relatief nieuwe houtbouwmethode die in de jaren ’90 is ontwikkeld in Duitsland en Oostenrijk en sindsdien sterk aan populariteit heeft gewonnen. Inmiddels staan er honderden gebouwen uit kruislaaghout door heel Europa. De bouwmethode is inmiddels zo ver doorontwikkeld dat het een prima duurzaam alternatief vormt voor beton, baksteen of staal.
Cross-Laminated Timber platen bestaan uit verschillende lagen hout die kruislings op elkaar gelijmd zijn, precies zoals de naam aangeeft. Doordat de houtvezels gekruist liggen heeft het materiaal een hogere sterkte, stabiliteit en stijfheid in alle richtingen, vergelijkbaar met gewapend beton. Hierdoor is het materiaal zeer geschikt voor het maken van vloeren die een grote ruimte overspannen of lange/hoge wanden. Bovendien verkleinen de gekruiste vezels de kans op splijten.
Waarom kiezen voor kruislaaghout?
Het grootste voordeel van bouwen met CLT is het gebruiksgemak bij het bouwen en de hoge mate van prefabricatie die zeer sneller bouwtijden mogelijk maakt. Wanden en vloeren worden door de producent in hun eigen werkhal gefabriceerd. Daarbij worden de uitsparingen voor ramen en deuren aangebracht en sleuven gefreesd voor leidingen en uitgangen. Vervolgens worden deze als complete elementen naar de bouwlocatie vervoerd. Daar kunnen elementen in korte tijd op hun plek worden getild en aan elkaar worden gemonteerd. De verbazing is te lezen in de ogen van opdrachtgevers als plotseling in een paar dagen hun huis neer wordt gezet.
Een gebouw van CLT is vele malen lichter dan beton, baksteen of staal zodat de fundering veel minder groot hoeft te zijn. Zo wordt indirect nog meer beton en staal uitgespaard. Niet te onderschatten in deze tijden waarin de bouwsector verlamd wordt door de stikstofcrisis. Daardoor is minder veel en minder zwaar vervoer nodig naar de locatie toe. Kleinere (liefst elektrische) kranen kunnen volstaan om het hijswerk op locatie te verrichten. Andere voordelen van kruislaaghout zijn de uitstekende thermische en geluidsisolatie en het goed presteren van de massieve houten platen op het gebied van brandveiligheid.
CLT in onze projecten
Waar we bij ORGA tot drie jaar terug vrijwel alle projecten in houtskeletbouw (HSB) ontworpen vindt bij de huidige projecten nu steevast de afweging tussen CLT en HSB plaats. Tijdens het project Het Houten Huis in Berkel-Enschot resulteerde de switch van HSB naar CLT in een aanzienlijke kostenbesparing. Omdat kruislaaghout van hoge kwaliteitsklasse gewoon in het zicht kan blijven was het niet nodig om veel geld in de afwerking te investeren.
CLT woonhuis in Berkel-Enschot – Foto’s: Rene de Wit
Bij recente grote projecten kozen we voor hybride ontwerpen die deels gedragen worden door houten kolommen/spanten en deels door CLT wanden. De eigenschappen van HSB wanden en CLT wanden bleken elkaar goed aan te vullen afhankelijk van hun functie in de constructie van het gebouw.
Hout is sowieso al materiaal nr 1 bij de architecten van ORGA en met de opkomst van CLT hebben we nog meer opties. De genoemde voordelen maken van CLT een geduchte concurrent van betonbouw en dus voor ons een extra middel om in te zetten richting een meer duurzame bouwwereld.
Recente ORGA projecten die deels of geheel in CLT zijn ontworpen
Wil je meer weten over de mogelijkheden van bouwen met CLT? Neem gerust even contact met ons op!
Heb je interesse in de internationale opleving in het (hoog) bouwen met massief hout? Arup publiceerde een interessant rapport: Rethinking Timber Buildings
Bouwprojecten midden in een natuurgebied die gewoon van start gaan zijn zeldzaam in deze tijd van de stikstofcrisis. De NOS maakte een item over Avolare voor het 20 uur journaal met aandacht voor het stikstofarme ontwerp en maatregelen die we namen om de stikstofuitstoot te minimaliseren.
Zoals we inmiddels weten dient de stikstofuitstoot in de bouw beperkt te worden en moeten we dus over op emissieloos bouwen. Sinds de uitspraak van de Raad van State zijn er vele ontwikkelingen. Zo schreef ABN-AMRO in het rapport Stikstof waait breed uit over sectoren dat de komende vijf jaar voor minimaal jaarlijks 1 miljard euro aan te bouwen nieuwe woningen onzeker is geworden. Nieuwbouwwoningen moeten al bijna energie neutraal neergezet worden, met nauwelijks stikstofuitstoot tijdens het gebruik. Het knelt dus vooral in de aanlegfase; tijdens de bouw. Dat emissievrij bouwen hier uitkomsten voor biedt is nog lang niet voor iedereen duidelijk.
Daarnaast schreef minister Van Veldhoven voor Milieu en Wonen op 7 november een brief aan de Tweede Kamer. Hier in geeft ze aan dat als gevolg van de stikstofproblematiek in 2019 en 2020 slechts voor 47 duizend woningen een vergunning verleend zal worden. Vergeleken met de doelstelling van 75 duizend woningen per jaar zijn dat er 28.000 te weinig. En dat bij een woningtekort van 294.000 woningen in 2019 (3,8% van de woningvoorraad). Verder treft de onzekerheid in de bouw ook diverse utiliteitsprojecten die dicht bij een Natura 2000 gebied liggen.
Op 13 november werden de eerste (bron-)maatregelen bekend gemaakt om de stikstofuitstoot terug te dringen. Het gaat om lagere maximum snelheid op de wegen, ammoniakreductie in het veevoer en een saneringsregeling voor agrarische bedrijven. Deze vermindering zal voor 30% ten goede komen aan de natuur en voor 70% aan gebiedsgerichte projecten, waaronder woningbouwprojecten. Het blijft sterk de vraag of we er dan zijn.
Tenslotte schrijft het Adviescollege Stikstofproblematiek van Remkes dat zij van mening is dat modulair, energie neutraal, circulair en natuur inclusief bouwen de toekomst heeft. Zeker wanneer gekoppeld aan een beter gebruik van innovatieve technieken en materialen. Het college adviseert dan ook om aanbesteding- en vergunningsvoorwaarden daarop aan te passen, om ‘een positief effect te hebben op duurzame innovaties.’ Je voelt het al aan: grote kansen de komende jaren voor bedrijven die emissieloos bouwen.
Emissieloos bouwen is geen rocket science
Grote paniek in bouwend Nederland, maar de opgave zou zomaar eens makkelijker kunnen zijn dan men denkt. En het mooie daarbij is dat ‘het wiel’ niet opnieuw uitgevonden hoeft te worden. Met ecologisch bouwen, houtbouw methodes, natuur-inclusief ontwerp en energie neutraliteit ben je er al bijna. Een concreet voorbeeld is er al met Wildopvang Avolare dat emissieloos gebouwd wordt, volledig omringd door Natura 2000 gebied. Nadat de Raad van State haar uitspraak deed hoefde er niets veranderd te worden aan het ontwerp van het gebouw, de keuze in materialen of installaties.. Die waren al emissieloos. Bouwen werd nog tegengehouden door de uitstoot van de kraanbewegingen, de graafwerkzaamheden en het transport tijdens de bouw.
Houtbouw is uiteraard een lichte bouwmethode, dus omschakelen naar een volledig elektrisch bouw was eigenlijk heel eenvoudig. Met het nog wat efficiënter regelen van het transport en de verkeersstromen was de stikstof uitstoot lager dan 0,005 mol/ha/jr. Aanvullend is het van belang om aan te geven dat emissieloos bouwen naast het minimaliseren van de stikstof ook geen CO2 wil uitstoten.
De locatie van Wildopvang Avolare midden in Natura 2000 gebied, maar de aanleg kan doorgaan omdat er stikstofvrij gebouwd wordt
Als we eens stapsgewijs kijken naar de maatregelen om tot een emissieloze bouw te komen:
De materialen
Een bouw zonder emissies vergt het gebruik van schone materialen. Formeel hoef je het niets eens mee te nemen in de stikstofberekening voor de bouw. Maar bij het produceren van bouwmaterialen wordt er enorm veel stikstof en CO2 uitgestoten. Volgens het rapport van de ABN-AMRO zijn dat chemische fabrieken, fabrikanten van isolatiemateriaal, staalfabrieken, fabrikanten van kunststof en glas en metaalgieterijen. Op zich een overzichtelijk aantal, maar wel veel stikstof uitstoot naar verhouding, aldus ABN-AMRO. Beton wordt niet specifiek genoemd bij stikstof uitstoot, maar beton is wel veroorzaker van zo’n 8% van de CO2 uitstoot in de wereld. Emissievrij bouwen in hout en natuurlijk materialen voorkomt de uitstoot bij de productie van deze materialen. Sterker nog, de ‘productie’ slaat CO2 op!
Hout heeft geen CO2 emissie bij productie. Bovendien slaat hout CO2 op bij de groei en dat maakt het CO2 positief. In tegenstelling tot de andere materialen, die hebben bovendien veel embodied energy.
Het transport
Houtbouw is eenvoudig, volledig te prefabriceren en licht in gewicht. Dat betekent dus veel minder uitstoot door vrachtverkeer. Hier valt voor de bouwsector enorm veel winst te behalen in de overgang naar emissieloos bouwen.
Beton is zwaar en in een verkeersbeweging kunnen maar weinig bouwelementen, in tegenstalling tot houten bouwelementen.
De bouwwijze
Gelet op de schaarste aan natuurlijke omgevingen in Nederland is een keuze voor ecologische en natuur-inclusieve methodes een logische. Methodes waarbij de natuurlijke omgeving veel meer wordt ontzien en soms zelfs versterkt wordt. Daarnaast is houtbouw een lichte bouwwijze waardoor een lichtere fundering volstaat. Dat scheelt naast de hoeveelheid beton ook veel in zwaar graafwerk. Het tillen van de bouwelementen is ook lichter. De houten bouwelementen zijn elektrisch te tillen, in tegenstelling tot de zware betonnen elementen die alleen met een zware dieselkraan zijn te tillen. Minder veel en kleinere graafmachines en shovels zijn voldoende. Kleinere graafmachines zijn ook elektrisch te verkrijgen en volledig emissievrij. Bouwen op deze manier vergt een andere organisatie maar is volledig haalbaar.
Verkeersstromen
Het zoveel mogelijk prefabriceren van de houtbouw zorgt ervoor dat de colonne aan bestelbusjes van onderaannemers naar de bouwplaats flink beperkt blijft. Complete wanden inclusief leidingen en afwerking worden in de assemblagefabriek gemonteerd. Vermoedelijk door personeel dat niet ver van de fabriek woont. De onderaannemers en werknemers hoeven echt niet allemaal met eigen vervoer naar de bouwplaats te komen. In tegenstelling tot wat nu gebruikelijk is.
Verder kijken dan energie neutraal
Wetgeving eist reeds (bijna) energie neutrale gebouwen. Voor de gebruiksfase betekent dat al bijna emissieloos. Bouwen met nul op de meter als doel is mooi maar waarom gaan we eigenlijk niet een stap verder? Er zijn veel mogelijkheden om meer energie op te wekken dan het gebouw nodig heeft. Maak het energieleverend, zodat je de emissies van het autogebruik tijdens de gebruiksfase kan ondervangen!
Met de switch naar ecologische houtbouw slaan we een dubbelslag: we brengen minder stikstof in de lucht en slaan meer CO2 op
Het resultaat
De nieuwe stikstof werkelijkheid vraagt van ons allen een extra effort om tot emissieloos bouwen te komen. Het is goed om te zien dat ecologische houtbouw uit zichzelf reeds een hele lage emissie heeft. Om tot nul te komen hoeft er aan het ontwerp van het gebouw niets te veranderen. De natuurlijke materialen en houtbouw zorgen immers voor de lichte en elektrisch te tillen constructie. Bovendien mag de keuze dan stikstof gedwongen zijn, de grote milieu- gezondheids- en comfortvoordelen worden er niet minder om. Laten we die dan maar bijvangst noemen. Resultaat is hetzelfde.
Een stikstofcrisis is pijnlijk voor getroffen partijen en veranderingen vergen durf. Aan de andere kant liggen er juist veel kansen en biedt het ruimte voor innovatie. Zonder twijfel kunnen die 28.000 woningen en die utiliteitsbouwprojecten gewoon komend jaar gebouwd worden. Maar alleen als we kiezen voor emissievrij bouwen met ecologische houtbouw! Uiteindelijk brengt het ons allen waar we naar toe willen en waar we zeker naar toe zullen moeten. Dus aan de slag! Zoals Andy Drufresne al zei in Shawshank Redemption: ‘Get busy living or get busy dying’!
Basisschool De Verwondering in Almere zal niet alleen grotendeels uit biobased materialen gebouwd worden maar is ook de eerste school in Nederland die ontworpen is naar de principes van biophilic design. Reden voor Stedebouw & Architectuur om aandacht aan te besteden in de speciale scholenbouw editie.
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in de Stedebouw & Architectuur uitgave van november 2019.
Een recente uitzending van VPRO’s Tegenlicht over houtbouw zorgde voor een golf van enthousiasme over het bouwen met hout. Wij begrijpen dat volledig en doen dan ook al 10+ jaren niet anders. Hout als materiaal is natuurlijk, mensvriendelijk, vrij van giftige stoffen en kan na gebruik hergebruikt worden of gewoon terug de natuur in. Allemaal eigenschappen die je graag terug wil zien in je dagelijkse woon- en werkomgeving. Maar helaas zijn deze lang niet altijd aanwezig zijn in de bouwmaterialen die in Nederland op grote schaal gebruikt worden.
De bron
In tegenstelling tot materialen uit fossiele grondstoffen is de bron voor materialen bij houtbouw onuitputtelijk. Voorwaarde is wel dat we verstandig omgaan met onze bossen. Dat doe je door uitsluitend hout te gebruiken uit duurzaam beheerde bosbouw. Daarbij wordt hout gekapt zonder dat het lokale ecosysteem met bomen, planten en dieren permanent wordt aangetast. Certificaties voor duurzaam hout zoals bijv. FSC en PEFC zorgen hiervoor. Breder kijkend zorgt het bouwen met hout uit duurzame bosbouw ook voor structurele economische waarde in bosrijke gebieden. Een ontwikkeling die zeer welkom zal zijn in de armere landen.
Hout heeft geen CO2 emissie bij productie. Bovendien slaat hout CO2 op bij de groei en dat maakt het CO2 positief. In tegenstelling tot de andere materialen, die hebben bovendien veel embodied energy.
Dat er teveel CO2 in de lucht belandt beseft iedereen, dus worden er allerlei technische oplossingen bedacht om CO2 te onttrekken of op te slaan. Bijv. mega installaties die CO2 mechanisch afzuigen of het opslaan diep onder de grond of in de zeebodem. Dit kan veel simpeler met houtbouw. Het ‘produceren’ van hout neemt CO2 op uit de lucht en het bouwen met hout slaat CO2 op in onze gebouwen. Bovendien groeit het gebruikte materiaal tijdens het gebruik van de gebouwen weer terug!
Houtbouw = vrijheid
En dan hebben we het niet alleen over de vrijheid van ontwerpen maar ook over de grote flexibiliteit tijdens het bouwen én om op een later moment het gebouw te kunnen aanpassen of uitbreiden. Houtbouw betekent ook zeker niet automatisch dat het gebouw een volledig houten uitstraling heeft. Een houten constructie kan op allerlei ecologische manieren afgewerkt worden tot moderne architectuur. Hieronder een kleine greep uit het ORGA portfolio die de visuele rijkdom van bouwen met hout illustreert.
Er zijn verschillende houtbouw methoden om uit te kiezen. Bij houtskeletbouw (HSB) wordt een houten constructie neergezet met wanden en daken van houten platen met natuurlijke isolatiematerialen er in. Bij bouwen met kruislaaghout (CLT) worden massieve houten wanden neergezet die ook de dragende constructie vormen waar een isolerende laag op wordt aangebracht. In beide gevallen worden gebouwen een stuk efficiënter neergezet dan in traditionele bouw door te prefabriceren. Door prefab productielijnen worden complete wanden geproduceerd die op de bouwlocatie vervolgens alleen nog maar op hun plek gezet hoeven te worden. Met een veel kortere bouwperiode als gevolg.
Met de switch naar ecologische houtbouw slaan we een dubbelslag: we brengen minder stikstof in de lucht en slaan meer CO2 op
Bouwen met hout is emissiearm bouwen. De stikstofuitstoot is minimaal en je slaat CO2 op. Lees meer in het artikel Emissieloos bouwen doe je met hout
Veelgestelde vragen
In de vele tientallen houtbouw projecten die met het bureau de afgelopen jaren begeleid hebben keren steevast dezelfde vragen terug. Bijvoorbeeld: is er wel genoeg hout om alles in hout te gaan bouwen? Is een houten gebouw niet brandgevaarlijk? Vragen als deze komen voort uit bepaalde hardnekkige vooroordelen die bestaan rond het bouwen met hout. Reden voor ons architectenteam om een reeks artikelen te gaan schrijven die deze misvattingen de wereld uit helpen. Deze zullen de komende tijd gepubliceerd worden bij verschillende bouw/architectuur media en uiteraard ook hier op de ORGA site.
Wil je op de hoogte blijven? Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Een fijne bron van informatie over het bouwen met hout is het platform Centrumhout.nl
Het nieuwe complex van Wildopvang Avolare in Doorwerth kan gewoon gebouwd worden ondanks de stikstofcrisis. De Volkskrant plaatste een groot artikel waarin aannemer Jan Willem van Engen en initiatiefnemer Gert-Jan Nefkens uitgebreid vertellen over de oplossingen die ze samen met ons vonden om stikstofarm te bouwen.
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in de Volkskrant uitgave van 30 oktober 2019.
