Het bouwen met CLT massiefhout lijkt aan een grote opmars bezig en vormt steeds vaker een alternatief voor houtskeletbouw. Beiden houtbouw methodes hebben zo hun eigen voor- en nadelen. Om de meest geschikte manier van bouwen te vinden voor een specifiek project is het handig om grip te hebben op de typische eigenschappen van CLT of HSB. Die zetten we dan ook graag voor je op een rijtje.
door Gijs Bruggink en Guus Degen
Maar voordat we de vergelijking CLT of HSB aangaan eerst een antwoord op de vraag waarom je überhaupt voor een van deze twee bouwmethoden zou moeten kiezen. Die is makkelijk: het bouwen met hout in het algemeen heeft gewoon enorme voordelen op het vlak van duurzaamheid en gezondheid. Het groeiende duurzame bewustzijn wereldwijd heeft niet voor niks geleid tot een sterke internationale opleving van houtbouw. Over de voordelen hebben we al vaker verteld maar hieronder toch nog even een overzicht.
Wat is CLT?
CLT staat voor Cross-Laminated Timber oftewel kruislaaghout. Deze massieve houten platen bestaan uit verschillende lagen hout die kruislings op elkaar gelijmd zijn, precies zoals de naam aangeeft. Doordat de houtvezels gekruist liggen heeft het materiaal een hogere sterkte, stabiliteit en stijfheid in alle richtingen, vergelijkbaar met gewapend beton. Door deze eigenschappen zijn wanden en vloeren van CLT sterk genoeg om het gewicht van het gebouw te dragen en kunnen ze dus ook meteen de constructie van het gebouw vormen.
Wat is HSB?
HSB is een afkorting voor houtskeletbouw, ‘timber frame construction’ in het Engels. Waar CLT pas de laatste decennia op grote schaal wordt toegepast bouwt de mens als eeuwenlang met HSB in allerlei vormen. Het principe is simpel: je zet een skelet of ‘frame’ neer van houten kolommen en liggers die het gebouw constructief dragen. Vervolgens ga je dat aankleden met wanden en vloeren naar keuze. In moderne houtbouw zoals wij dat toepassen bestaan de wanden uit lagen houten plaatwerk, natuurlijk isolatiemateriaal en houten of bio-composiet afwerking.
Terug naar de centrale vraag. Welke houtbouwmethode verdient nu de voorkeur voor een project: CLT of HSB? Je kan er eigenlijk vanuit een aantal invalshoeken naar kijken. Hieronder een uitgesplitst overzicht van factoren die een rol spelen:
Plussen en minnen
In de bovenstaande tabel hebben we de droge feiten over beide houtbouwmethodes opgesomd. Maar welke conclusies kunnen we nu hieraan verbinden?
Ontwerp → Wat betreft het ontwerpen zijn de bouwkundige verschillen in overspanningen, wanddiktes en dampopenheid helder. Esthetisch is het belangrijk om te beseffen dat hoge kwaliteit CLT platen prima in het zicht kunnen blijven, eventueel met een likje natuurlijke verf. De plaatafwerking van HSB is meestal niet mooi genoeg voor het interieur. Deze moet dus nog bekleed worden met een interieurafwerking en dat kan bijkomende materiaalkosten en manuren met zich meebrengen. Beide kunnen van buiten afgewerkt worden met een gevelbekleding naar keuze. Het type bouwmethode hoeft dus geen invloed te hebben op de uitstraling van het gebouw. Procesmatig dien je er rekening mee te houden dat voor het prefabriceren van de CLT wanden aanvullende engineering nodig is. Zo moet er bijvoorbeeld voor de productie duidelijk zijn waar geïntegreerde leidingen en stroompunten moeten komen. HSB is wat meer flexibel hierin, daar kan tijdens de bouw nog veel aangepast worden.
Bouw → Door het stuk extra engineering en het prefabriceren kan je met CLT relatief snel en efficiënt bouwen. CLT elementen zijn zwaarder om te vervoeren en hijsen dan HSB elementen, maar nog altijd vele malen lichter dan beton en staal. Om de stikstof- en CO2 uitstoot van een bouwproject te beperken ligt de keuze voor houtbouw dan ook sterk voor de hand, maar dat hebben we elders al uitgebreid verteld. Zie bijv. de longread Emissievrij Bouwen. De bouwtijd bij HSB is weliswaar iets langer maar biedt wel veel meer flexibiliteit om tijdens de bouw nog aanpassingen te maken. Qua afwerking biedt CLT (beperkte) mogelijkheden om uren en materiaal te besparen.
Duurzaam → Heel ecologisch bekeken is de aanwezigheid van lijm in CLT een groot minpunt ten opzichte van HSB. CLT hout kan niet zomaar terug de natuur in en de mogelijkheden voor hergebruik zijn beperkter. CLT is in die zin dus echt minder circulair. CLT verbruikt meer hout maar dat betekent dus ook meer CO2 opslag. Maar dat door de verduurzaming van de bouw de behoefte aan hout uit duurzaam beheerde bossen groeit is algemeen bekend en het aantal hectare hout producerende bossen neemt dan ook geleidelijk toe.
Comfort → Hier zit eigenlijk weinig verschil. Beide methoden zijn uitermate geschikt om een gezonde, comfortabele en natuurlijke woon- of werkomgeving mee te bouwen. Door de zelfregulerende werking van natuurlijke materialen geniet je in beide gevallen van een gelijkmatig binnenklimaat zonder pieken en dalen in temperatuur of vochtigheid.
De keuze
Welke bouw houtbouw methode moet je nu kiezen als je rondloopt met plannen voor een duurzaam gebouw? Het makkelijke antwoord is natuurlijk “Hangt af van het project” en dat is ook gewoon waar. Toch valt wel er ook wel wat concreets over te zeggen. De constructieve sterkte van CLT maakt het meer geschikt dan HSB om mee de hoogte in te bouwen. Ook het feit dat je met CLT snel en efficiënt kan bouwen maakt het erg geschikt voor meer grootschalige bouwprojecten, waarbij een kortere bouwtijd tot enorme kostenbesparingen kan leiden. Het bouwen met massief hout leent zich dus duidelijk beter voor kantoorgebouwen of wooncomplexen van 5 à 6 verdiepingen dan HSB. Ook voor grootschalige seriële woningbouw is het zeer geschikt gelet op de efficiëntie van prefabriceren.
Houtskeletbouw is dan weer meer geschikt voor complexere architectuur. De waarde van grotere flexibiliteit tijdens de bouw mag niet onderschat worden. We hebben veelvuldig meegemaakt dat vakkundige timmerlieden tijdens een HSB project op de bouwplaats met slimme of efficiënte oplossingen kwamen waar aan de tekentafel nog niet aan gedacht was. HSB is tevens een stukje flexibeler als het gaat om de keuze van een afwerking. Verder is houtskeletbouw een tikkeltje ecologischer en dus beter voor de planeet. Het is lichter en veroorzaakt daardoor minder uitstoot bij het vervoeren of hijsen en CLT bevat nog altijd een bepaalde hoeveelheid lijm die potentieel schadelijk is voor de natuur.
Het is mooi om te zien dat er steeds steeds meer houtbouw technieken worden ontwikkeld worden voor verschillende toepassingen. Inmiddels zijn we zover dat hout een rechtstreekse concurrent is geworden van staal en beton voor vrijwel alle typen bouwprojecten. Google maar eens op ‘hoogbouw hout’ of ‘mass timber construction’ en het barst van de berichten over grootschalige houtbouw projecten. Hier bijvoorbeeld een mooi uitgebreid artikel van Vox.
Waar kiest ORGA voor, wil je misschien weten? Beiden! Vaak zelfs binnen één project omdat we dan de voordelen van beide systemen kunnen benutten op de plek in het project waar deze meerwaarde hebben.
Heeft u plannen voor een bouwproject en wilt u meer weten over de verschillende houtbouwmethoden? We denken graag met u mee.
Aarzel niet om contact met ons op te nemen met uw vragen. We bieden met plezier even wat uitleg over onze aanpak en waar voor uw project mogelijkheden liggen.
Bel ons op 024 6636354, stuur een mail naar info@orga-architect.nl of gebruik het onderstaande contactformulier!
