Duurzame bakstenen
De baksteen is niet weg te denken uit het Nederlandse straatbeeld. De productie van dit populaire bouwmateriaal zorgt echter voor een flink deel van de wereldwijde CO2 uitstoot. De volgende innovators proberen daar met hun duurzame bakstenen iets aan te doen.
Vanwege de praktische en low-tech aard van dit bouwmateriaal zijn innovatieve ondernemers over de hele wereld zijn bezig met het ontwikkelen van meer duurzame bakstenen
Leemsteen
Leemstenen worden geperst uit een grondstof die vrijwel overal voorkomt: klei-houdende aarde. Omdat de stenen geperst worden in plaats van gebakken behouden ze de natuurlijke vochtregulerende eigenschappen van leem. Bij vochtige lucht neemt de ze vocht op, bij droge lucht staan ze vocht af. Door de hoge massa kan een muur van leemstenen goed warmte opslaan en weer afgeven wat resulteert in een constanter binnenklimaat. Het produceren van een leemsteen kost ongeveer 1% van de energie die nodig is voor een traditionele baksteen. Met een mobiele persmachine kunnen ze op de locatie van de bouw worden geproduceerd uit lokaal gewonnen klei. De leemsteen is ontwikkeld door het Nederlandse bedrijf Oskam-VF en wordt momenteel toegepast in een nieuw paviljoen in Dierenpark Emmen en in het CHIBB concept house in Rotterdam.
Wastebased
Het Nederlandse bedrijf StoneCycling is opgericht door studenten van de Design Academy in Eindhoven. Zij hebben een innovatieve methode ontwikkeld waarbij bakstenen gefabriceerd worden op basis van bouwafval. Schone afvalmaterialen die vrijkomen bij de sloop van een gebouw zoals beton, oude bakstenen, keramiek en glas worden verwerkt in nieuwe bakstenen. Deze ‘wastebased brick’ kan efficiënt worden geproduceerd want er kan gewoon gebruik worden gemaakt van een bestaande en volledig gecertificeerde productielijn. Het resultaat is een gelijkwaardig alternatief voor de oer-Hollandse balksteen die echter voor 60% uit hergebruikte materialen bestaat en dus prima past in het circulair bouwen.
Bakstenen kweken
BioMASON uit de VS heeft een methode ontwikkeld om bakstenen te kweken met behulp van bacteriën. Het doel van oprichter Ginger Krieg Dosier is het bieden van een ecologisch alternatief voor de traditionele productiemethode van bakstenen waarbij wereldwijd gigantische hoeveelheden CO2 vrijkomt. Dosier was al lange tijd gefascineerd door de manier waarop zeeschelpen en koralen in staat zijn om op basis van lokaal beschikbare materialen sterke biocementen te vormen. In een zelfgebouwd laboratorium sloeg ze aan het experimenteren met bacterieculturen. Uiteindelijke wist ze het proces zover te verfijnen dat ze complete bruikbare bakstenen kon produceren.
De bakstenen van bioMason worden gehard bij kamertemperatuur in tegenstelling tot de traditionele klei en beton varianten die bij hoge temperatuur gebakken worden wat veel energieverbruik en CO2 uitstoot met zich meebrengt. De stevigheid, productietijd en kosten zijn verder vergelijkbaar. De baksteen wordt gekweekt uit drie componenten: een basismateriaal (zand, sloopmateriaal) de bacteriën en een groeimiddel (dat is te winnen uit industrieel afval) met voedingsstoffen en mineralen. De stenen met een betrekkelijk eenvoudige installatie kunnen worden gemaakt die overal ter wereld op de bouwlocatie kan worden neergezet. Het uitharden gebeurd gewoon in de open lucht. Zeer interessant voor landen waar de middelen beperkt zijn.
Superkracht
Ook Watershed Materials uit California ziet een grote toekomst voor stenen waar klei in verwerkt is. Door hun methode om de chemische structuur van klei te bewerken wordt de bindende kracht van het materiaal aanzienlijk versterkt met als resultaat bouwstenen die twee keer zo sterk zijn als beton maar die wel met een lage CO2 uitstoot geproduceerd kunnen worden.
Bierbakstenen?
Het Polytechnical Institute van Tomar in Portugal heeft ontdekt dat het toevoegen van biergranen aan bakstenen voordelen heeft. Door de granen die overblijven na het brouwproces voor het bakken door de klei te mengen ontstaan bakstenen die veel meer warmte kunnen vasthouden zonder dat de kracht beïnvloed wordt. Minpuntje tijdens het onderzoek was de experimenten enkele malen moesten worden stilgelegd omdat het vanwege de stank niet meer uit te houden was in het lab. Gelukkig bleek dit minder plezierige neveneffect tijdens het bakproces te verdwenen.
In onze ontwerpen worden met regelmaat houten en bakstenen gevels gecombineerd en we staan te popelen om een van deze vernieuwende stenen toe te gaan passen in de praktijk. Traditionele bakstenen vervangen voor een gekweekte of circulaire steen zal een belangrijke stap zijn richting een duurzame toekomst.