De rechter dwingt de staat om te voldoen aan hun eigen wetgeving en in actie te komen met het aanpakken van stikstof. Met de recente uitspraak wordt een streep gezet door het beleid van het huidige kabinet. Wederom grote kansen voor de biobased architecten en houtbouwers om het stikstof vrij bouwen uit te dragen en op te schalen!
De oorzaak van het stikstofprobleem ligt niet alleen bij de bouw, maar wel voor een aanzienlijk deel. Naast het ammoniak van de veeteelt telt de NOx uitstoot van verbrandingsmotoren van onder andere de bouwindustrie en -transport zwaar mee. Bovendien landen de klappen van de stikstof crisis ook in de bouw, dus genoeg reden voor overpeinzing.
Nieuwbouwwoningen moeten al bijna energie neutraal neergezet worden, met nauwelijks stikstofuitstoot tijdens het gebruik. Het knelt dus vooral in de aanlegfase, tijdens de bouw dus. Dat bouwen met hout hier uitkomsten voor biedt is nog lang niet voor iedereen duidelijk. Tijdens de stikstof crisis in 2019 adviseerde het Adviescollege Remkes al energieneutraal, circulair en natuurinclusief bouwen de toekomst heeft en dat aanbestedingen en vergunningsvoorwaarden daarop aangepast zouden moeten worden. Vijf jaar later gebeurt dat nog maar mondjesmaat.

Stikstof vrij bouwen is geen rocket science
De paniek in bouwend Nederland zal ongetwijfeld weer toeslaan, maar de opgave zou zomaar eens makkelijker kunnen zijn dan men denkt. We hoeven daarvoor ‘het wiel’ echt niet helemaal opnieuw uit te vinden. Door gebouwen te ontwerpen en realiseren in hout en biobased materialen ben je er al bijna.
Bouwen zonder emissies vergt het gebruik van schone materialen, want bij het produceren van conventionele bouwmaterialen worden flinke hoeveelheden stikstof en CO2 uitgestoten. Waarlijk stikstof vrij bouwen door gebruik van hout en biobased materialen voorkomt deze uitstoot. Sterker nog, de ‘productie’ slaat CO2 op!
Verder is houtbouw is uiteraard een lichte bouwmethode, dus omschakelen naar volledig elektrisch bouwen wordt dan betrekkelijk eenvoudig. En door het efficiënt regelen van het transport en de verkeersstromen is de uitstoot van stikstof verder terug te brengen. Overigens reduceren al de bovengenoemde uitgangspunten de totale emissie, dus ook die van CO2 en andere broeikasgassen.

We doen het al
Op deze manier stikstof vrij bouwen is echt geen toekomstmuziek. Diverse van onze ontwerpen zijn gewoon al op deze manier gebouwd. Een concreet voorbeeld is Wildopvang Avolare dat emissieloos gebouwd werd op een locatie die volledig omringd is door Natura 2000 gebied, letterlijk om de buitenmuur heen.
Nadat de Raad van State in 2019 midden in het project de uitspraak deed die leidde tot de stikstof crisis hoefde er eigenlijk niets veranderd te worden aan het ontwerp van het gebouw. Het was al emissieloos. Wel werd de start van de bouw nog tegengehouden door de uitstoot van de kraanbewegingen, de graafwerkzaamheden en het transport.
Het tillen kan elektrisch omdat hout licht is en we in 2D elementen ontworpen hadden en een minimaal aantal bewegingen van vrachtwagens volstond. Graven kan eveneens elektrisch. In 2019 had je slechts een paar type elektrische graafmachines, nu al veel meer keuze, met betere accu’s. Het vervoer konden we mede beperken door zo veel mogelijk te prefabriceren en zo min mogelijk op de bouw te doen. We hadden één container met voorraad ter plekke en dus weinig onnodig bezorgverkeer. Tenslotte werd het aantal onderaannemers geminimaliseerd en werd hen verplicht samen te rijden, wat qua ingrepen t.b.v. stikstof vrij bouwen misschien nog wel het moeilijkste was om voor elkaar te krijgen… Het gebouw is 2.000 m2 en buitenverblijven 6.000 m2.

Koersverandering
Vijf jaar na de stikstof crisis is het qua klimaatimpact helaas nog ‘business as usual’ in de mainstream van de Nederlandse bouw. Wel hebben we in die jaren mooie ontwikkelingen gezien in het bouwen met hout en het produceren van biobased bouwmaterialen. Met een meer toekomstbewuste visie en het losweken van de emissie-intensieve bouwmethoden waar men aan gewend is kan bouwend Nederland over de volle breedte stappen voorwaarts zetten.
Bouwprojecten die worden stilgezet zijn pijnlijk voor de getroffen bedrijven en verandering van koers vergt durf, maar voor partijen die desondanks de juiste richting in sturen liggen er veel kansen en ruimte voor innovatie. Zeker gezien de enorme vraag op het gebied van de woningbouw. Inmiddels is wel duidelijk dat een gebrek aan bouwmethoden met lage impact geen beperkende factor is! En dat geldt zeker ook voor het stikstof vrij bouwen.